دانلود مقاله معماری شهر سمنان

دانلود مقاله معماری شهر سمنان

استان سمنان

استان سمنان با وسعتی برابر با ۹۶۸۱۶ کیلومتر مربع از شرق به استان خراسان،از شمال به استانهای مازندران و گلستان، از غرب به استان تهران و قم و از جنوب به استان اصفهان محدود شده است. شهرستانهای استان عبارتنداز: سمنان، دامغان، شاهرود و گرمسار، مرکز این استان شهرستان سمنان با ۱۰۰۰۰۰ نفر نفوس در ۲۲۰ کیلومتری مرکز کشور قرار گرفته فاصله زمینی آن با آبهای آزاد خلیج فارس و دریای خزر به ترتیب ۱۶۰۰ و ۲۰۰ کیلومتر میباشد. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، استان دارای ۴ شهرستان، ۱۲ بخش،۱۶شهر و۲۸ دهستان میباشد.

جمعیت استان: 

جمعیت استان بر اساس سر شماری سال ۱۳۸۱ بالغ بر ۵۵۸۰۰۰ نفر تخمین زده میشود که ۵/۷۳ درصد در مناطق شهری و ۵/۲۶ درصد در مناطق روستایی سکونت دارند.

جغرافیای تاریخی استان سمنان: 

استان سمنان در دوران باستان، از تقسیمات شانزده گانه اوستایی بود. در تمام دوره حکومت مادها و هخامنشیان، این استان جز ایالت بزرگ پارت به شمار می رفت. این ایالت پیشرفت زیادی در طی دوره ساسانیان داشته است.  سمنان در دوره های بعد از اسلام جز سرزمین تاریخی قومس(کومش) به شمار می آمد. این استان در گذشته شاهد جنگها، شکستها و پیروزیهایی بود. جاده ابریشم از وسط این استان می گذرد.

فهرست مطالب:

تاریخچه شهر سمنان                                    ۱
موقعیت جغرافیایی استان سمنان                            ۲
صنایع دستی                                        ۲
بناهای یاد بود تاریخی                                    ۸
جاذبه های طبیعی                                    ۹
شهرستان شاهرود                                    ۱۰
مسجد جامع سمنان                                    ۱۳
شهرستان دامغان                                    ۱۵
شهرستان گرمسار                                    ۱۷
دروازه ارگ سمنان                                    ۱۹
شکارگاه ملاده                                        ۲۱
آرامگاه ها                                        ۲۲
حمام پهنه ، ناسار…..                                    ۲۶
کاروانسرای شاه عباسی                                    ۲۷
جاذبه های طبیعی                                    ۲۸
چشمه ها                                        ۲۸
اماکن زیارتی                                        ۳۱
مسجد جامع سمنان                                    ۳۱
مسجد پامنار                                        ۳۲
مساجد جامع دامغان ، سمنان ، سلجوقی…..            ۳۵
برج مهماندوست                                    ۳۸
برج چهل دختر                                        ۳۹
کاروانسرای میان دشت                                    ۴۱
کاخ ها                                            ۴۴
قلعه ها                                            ۴۶
حمام ها                                        ۴۹
بازارها                                            ۵۱
آرامگاه ها                                        ۵۴
کاروانسراها                                        ۵۷
پلها                                            ۶۰
آب انبارها                                        ۶۱
تپه های باستانی                                        ۶۳
روستاهای هدف گردشگری                                ۶۶
مکانهای دیدنی و تاریخی                                ۶۹
پارک ملی کویر گرمسار                                ۷۲
معرفی موزه ها                                        ۷۳
منابع                                             ۷۷

تاریخچه شهر سمنان

در زمان کمبوجیه سمنان مانند پلی سه ایالت ری و خراسان و استرآباد را به هم وصل می کرد .در دوره های بعدی نیز منطقه سمنان مورد توجه خاص حکومتهای مرکزی قرار گرفت و منازعه ها و مناقشه های متعدد بر سراین منطقه بین قدرتمندان در گرفت .اشکانیان هم ایران را به هجده ایالت تقسیم کرده بودند که یکی از آنها کمیس یا قومس در نواحی سمنان و دامغان بود .از زمان سلسله طاهریان تا غزنویان نیز سمنان اهمیت خود را حفظ کرد و ازجمله مناطقی بود که شاهد انبوه کشمکشها بود .یکی از حکام معروف ایالت کومش در زمان غزنویان امیر اجل بختیاربن محمد معروف به ابوحرب بختیار بود که بانی منار مسجد جامع سمنان و بقعه پیر علمدار کرمان بود .سمنان در دوران مغول همچون سایر نقاط ایران از حملات در امان نماند و متحمل خسارات فراوان شد .

موقعیت جغرافیایی استان سمنان

استان سمنان با وسعتی برابر ۹۸۵۱۵ کیلومتر مربع ۸/۵ درصد مساحت کل کشور است. این استان از نظر مساحت ششمین استان کشور است. و وسعت آن حدود چهار برابر تهران می باشد.

این استان در حال حاضر دارای ۴ شهرستان ۱۴ شهر ۱۰ بخش و ۲۸ دهستان است. شهر های آن عبارتند از سمنان، شاهرود، دامغان و گرمسار. شهرهای تابعه استان نیز عبارتند از سمنان، مهدی شهر، شهمیرزاد، سرخه، شاهرود، بسطام، تجن، کلاته، خیج، میامی، بیارجند، دامغان، گرمسار، ایوانکی و آرادان.

استان سمنان در دوران باستان بخشی از چهاردهمین ایالت تاریخی ورن (ورنه) از تقسیمات شانزده گانه اوستایی بود. برخی از دانشمندان این ایالت را گیلان فعلی می دانند ولی قدر مسلم این که ورن یا ورنه متشکل از صفحات جنوبی البرز و خوار شمال سمنان, دامغان, خوار, دماوند, فیروزکوه, شهمیرزاد, لاسگرد, ده نمک و آهوان, قوشه, ویمه و نقاط کوهستانی مازندران بوده است.

صنایع دستی

استان سمنان از مراکز قابل توجه صنایع دستی کشور است. در این استان انواع صنایع دستی نظیر قالیبافی، گلیم بافی، نمد مالی، سرامیک و سفالسازی و… وجود دارد که هر یک از آن ها سوغاتی گرانقدری برای بازدیدکنندگان از استان محسوب می شوند. مهم ترین صنایع دستی استان عبارت اند از :

قالیبافی:

قالیبافی و تولید قالی و قالیچه از دیرباز یکی از تولیدات مهم استان سمنان به شمار می رفته است. این منطقه که در دوران قبل، دارای استادان زبردست قالیباف و طراح نقش قالی بود و قالی ها و قالیچه های نفیسی از دارهای آنان به عمل می آمد. به دلیل ورود فرشهای ماشینی به بازار و نداشتن صرفه اقتصادی و همچنین نبود پشتوانه نیروی کاری و طراح قالی و نیز به دلیل کهولت تدریجی استادان و کارگران قالیباف، این رشته دچار رکود فاحش شده است. امروز قالیبافان استان از نقش و طرح سایر مناطق مانند تبریز ، مشهد ،اصفهان ، نائین ، کاشان ، یزد و کرمان استفاده می کنند. در زمینه بعضی از قالی ها گل های اسلیمی، شکوفه ها، غنچه ها و برگ های گوناگون با شاخه های ظریف دیده می شود و در بعضی از طرح های شاه عباسی، افشان، ترنجی، خوشه، برگ فرنگی، درختی، شکارگاه و… مورد استفاده قرار می گیرد یا ترکیبی از این طرح ها هستند.
بخش مهدی شهر و شهرستان شاهرود از مراکز مهم تولید قالی و قالیچه در استان سمنان به شمار می روند.

گلیم بافی :

گلیم به عنوان نخستین زیرانداز بشر، دارای سابقه تولیدی بسیار طولانی است. بافت گلیم اگر چه به گونه بسیار ساده آغاز شده ، اما در طول سالیانی که از عمر آن می گذرد، هنرمندان ایرانی در تکمیل ان نقش فوق الاده چشمگیر ایفا کرده اند و توانسته اند آن را به عنوان محصولی برخوردار از ارزشهای هنری و مصرفی توامان حتی روانه بازارهای خارجی کنند. گلیم که در مقایسه با قالی دارای شیوه بافتی آسانتر است و به همان نسبت قیمت ارزانتری دارد، هنری در انحصار روستا نشینان و عشایر به حساب می آید. روستاهای شهرستان گرمسار ، سمنان و روستاهای کندو، خیج و رضاآباد شاهرود از مراکز تولید اصلی گلیم در استان سمنان هستند.

شهرستان سمنان:

در جنوب سلسله جبال البرز د ر دشتی وسیع با شیب تند از شمال به طرف جنوب ساخته شده و شامل شهرهای سمنان، مهدیشهر، شهمیرزاد و سرخه میباشد. شهر سمنان در شرق شهر گرمسار ،در غرب شهر دامغان و از شمال به استان مازندران و شهر فیروزکوه و از جنوب به کویر محدود شده است. این شهر در مسیر تهران و استان خراسان میباشد که هم مسیر جاده ای  و هم مسیر شبکه راه آهن وجود دارد. از بنای تاریخی مهم آن میتوان مسجد جامع، حمام حضرت (موزه)، مسجد امام، دروازه ارگ، بازار سرپوشیده شیخ علاءالدوله، کاروانسرای نوشیرانی و شاه عباسی آهوان، لاسگرد و قلعه سارو و مقبره پیغمبران را نام ببریم.                                                              در شمال این شهر مهدیشهر و شهمیرزاد قرار دارد که عشایر سنگسری تامین کننده قسمت مهمی از گوشت و لبنیات کشور به شمار میروند و از نظر آب و هوا، این مناطق سرسبز و خرم با آب و هوای خنک ودلچسب است که خود شهرهای یاد شده دارای مناطق خوش اب و هوای دیگری نیز میباشد.

دروازه ارگ سمنان :

این دروازه در تقاطع خیابانهای آیت الله طالقانی و شیخ فضل الله نوری سمنان واقع شده است که یکی از آثار تاریخی و با ارزش و زیبای سمنان می باشد. دروازه ارگ در زمان سلطنت ناصر الدین شاه قاجار از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۰۵ هجری قمری (۱۲۵۸ تا ۱۲۶۳ هجری شمسی) بنا شد. بنای اصلی د روازه ازآجر به ارتفاع بیش از ۷ متر ساخته شده است. یکی از شاهکارهای این بنای تاریخی، سر در جالب توجهی است که در آن تصویر تاریخی نبرد رستم و دیو سپید به طوری خیره کننده روی کاشی هفت رنگ منقوش است. درهای دروازه ارگ از الوار قطوربا گل  میخهای آهنی است. بعد از انقلاب اسلامی، این بنا از سوی سازمان میراث فرهنگی استان، مرمت و بازسازی شد.

مسجد جامع سمنان: 

مسجد جامع سمنان یکی از کهن ترین آثار تاریخی به جامانده از دوران اسلامی این شهر می باشد که در واقع نشانگر رشد و نبوغ هنر معماری مردم این شهر به شمار میرود. این اثر تاریخی طبق متون تاریخی به قرن سوم هجری تعلق دارد. بنای اولیه مسجد از آثار دوران اسلامی است که در دوره سلجوقی، ایلخانی و تیموری گسترش یافت. این یادمان تاریخی شامل چندین فضای معماری است. صحن، ایوان بزرگ، مقصوره غربی و سه شبستان شمالی، جنوب و شرقی. ایوان بزرگ ۲۱ متر ارتفاع دارد و از آثار خواجه شمس الدین علی بالیچه سمنانی وزیر شاهرخ تیموری است.

منار مسجد جامع:

منار مسجد جامع سمنان یکی از زیباترین منارهای تاریخی استان به شمار میرود که در گوشه شمال شرقی مسجد جامع قرار دارد. ارتفاع این منار ازسطح زمین ۲۰/۳۱ متر میباشد و از روی بام به ارتفاع ۲ متر کتیبه ای با طرح و نقش بسیار زیبا از آجر  و با خط کوفی تزئین شده است.

مسجد امام خمینی(ره):  

این مسجد در مرکز شهر سمنان واقع شده است. این مسجد دارای چهار در بزرگ از چهار سمت میباشد. درهای شمال جنوبی و شرقی دارای هشتی (معمولابه شکل دالان و دهلیز) هستند. بالای درهای شمالی و شرقی، تزئینات مقرنس کاری گچی زیبا پشت بغلهای کاشی کاری شده وجود دارد. در هشتی های شمالی، جنوبی و شرقی تاقهای آجری گنبددار با تاقنماهای متعدد کاشیکاری شده مشاهده می شوند. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این مسجد بیشتر مورد توجه بوده و بوسیله سازمان میراث فرهنگی نسبت به تعمیر و باز سازی آن اقدام شده است.

حمام پهنه و گرمابه حضرت: 

این حمام بین مسجد جامع و امامزاده یحیی در سمنان واقع شده است. در سال ۸۵۶ هجری قمری در زمان سلطنت ابوالقاسم بابرخان پادشاه تیموری و به دستور وزیر وی خواجه غیاث الدین بهرام سمنانی ساخته شده است. این حمام در سال ۱۳۱۲ هجری قمری در زمان سلطنت مظفرالدین شاه و به دستور حاج ملا علی حکیم الهی دانشمند معروف،نسبت به تعمیر و تجدید بنای آن اقدام شد. یکی از قسمتهای جالب توجه این حمام،سر در زیبا و کاشیکاری شده آن است ودر بالای در ورودی اشعاری به خط نستعلیق خوانا و استادانه نوشته شده است. این حمام از موقوفات مسجد جامع است و سازمان میراث فرهنگی استان در سال ۱۳۷۳ پس از باز سازی آن را به عنوان موزه مردم شناسی بازگشایی کرد.

کارونسرای شاه عباسی لاسگرد-سمنان

این کاروانسرا در روستای لاسگرد(لاسجرد) سمنان واقع شده است و ساختمان آن مربوط به زمان شاه عباس اول صفوی میباشد. این کاروانسرا دو ایوانی است که اطراف آن را ۲۴ حجره احاطه نموده است. د و ایوان در شرق و غرب ساختمان وجود دارد که به حجره ها متصل شده است.

قلعه های سارو سمنان: 

این قلعه ها در ده کیلومتری شمال شرقی سمنان در نقطه ای کوهستانی بنام سارو واقع شده است. بر اثر گذشت زمان قلعه شمالی تا اندازهای ویران شده و خالی از سکنه است. قلعه جنوبی آن ظاهرا سه طبقه بوده است که طبقه اول آن جای چارپایان و طبقه دوم محل سکونت رعایا و خانواده آنان و طبقه سوم که دارای معبد، حمام و آبدارخانه بود محل سکونت سربازان مدافع و بزرگان قلعه بود.

شهمیرزاد: 

شهمیرزاد در ۲۴ کیلومتری شمال سمنان قرار دارد. این شهر با جاذبه های طبیعی منحصر به فرد یکی از مناطق جالب گردشگری در سمنان می باشد. مهمترین ویژگی این شهر آب و هوای مطبوع و خنک این منطقه در فصول بهار و تابستان می باشد. محیط طبیعی و سر سبز شهمیرزاد و محصور بودن کامل آن در میان کوه و آب وهوای مناسب و تمامی عوامل که در رشد درختان سردسیری و خصوصا گردو موثر است، سبب شده است که منطقه شهمیرزاد به عنوان یک قطب مهم گردوی ایران از سوی فائوشناخته شود. باغ بزرگ گردوی شهمیرزاد در مساحتی معادل هفت میلیون متر مربع میباشد.

یوز پلنگ آسیایی:

یوز پلنگ ارزشمندترین گونه جانوری ایران است. یوزپلنگ که از خانواده گربه سان میباشد تیزروترین جانور جهان است و سرعت حیرت آور آن به ۱۰۰ کیلومتر در ساعت میرسد. اغلب از آهو، جبیر، قوچ، میش و خرگوش تغذیه می کنند. ذخیره گاه زیستکره توارن یکی از مهمترین زیستگاههای این حیوان ارزنده است. با توجه به جمعیت کم آن،چنانچه تمهیدات جدی در خصوص حفاظت و تکثیر و پرورش آن صورت نگیرد خطر انقراض نسل آن وجود دارد.

منابع

• میرباقری، محمدرضا. قومس:گذری بر تاریخ و اقلیم و ویژگی‌های فرهنگی استان سمنان. چاپ اول، تهران: هم‌پا، ۱۳۸۷، ۹۷۸-۶۰۰-۵۲۱۰-۰۹-۵. ‏
• سالنامه آماری استان سمنان (۱۳۸۳)
• آداب و رسوم مردم سمنان، محمد احمد پناهی سمنانی، ۱۳۸۳

(( برای دانلود کلیک کنید ))