مقاله چرایی و چگونگی وقوع انقلاب ها
واژه « انقلاب REVOLUTION » از اصلاحات اختر شناسی به معنای چرخش دورانی افلاک و بازگشت ستارگان به جای اول است . تعدادی از نویسندگان بر این باورند که بر خلاف انقلاب های امروزین که با ایجاد عصری نو در زمینه های مختلف اجتمایی ، اقتصادی ، سیاسی و…همراهند ، در گذشته و تا پیش از انقلاب های پایان قرن ۱۸ م . مفهوم انقلاب به معنای بازگشت به وضعیت مطلوبی بود که در گذشته تجربه شده است . در واقع آن ها معتقد بودند که تاریخ کشورها هرگز از نو آغاز نمی گردد ،بلکه باز در مرحله ای دیگر در چرخه خود قرار گیرد ‹۱› در عین حال ، این باور که انقلاب های گذشته چیز تازه ای پدید نمی آوردند و جامعه در مرحله ای دیگر از گردش خود قرار می گرفت ، مورد توافق همه نویسندگان و صاحب نظران پدیده انقلاب نیست .
برخی از نویسند گان ، بر اساس میزان تغییرات که انقلاب ، به ویژه در داخل کشور پدید می اورد به انقلاب های سیاسی و اجتماعی تقسیم کردهاند . انقلاب سیاسی با تغییر حکومت بدون تغییر در ساخت های اجتمایی و انقلاب های اجتمایی با تغییر حکومت و سا خته های اجتمایی همراه است. آنچه در این نو شته مورد توجه است انقلاب اجتماعی است .
به رقم فقدان یک تعریف مورد توافق همگانی در باب انقلاب های اجتماعی ، با توجهی دقیق به این پدیده و نگا هی به تعاریف مختلف در این باره ،انقلاب را می توان با ویژگیهایی مانند : نارضایتی عمیق از شرا یط حاکم ، گسترش اید ئولوژی های جدید جایگزین: روحییه انقلابی ، رهبری و ساخته های اجتماعی – سیاسی دارای نقش و بسیج گر ، مشارکت مردمی -هر چند بخشی از مردم -، مبارزه خشونت بار ، تغییر رژیم سیاسی و ساخته های اجتماعی ، اقتصادی ، حققوقی و…همراه دانست.
تفاوت انقلاب با مفاهیمی مانند کودتا ،رفرم ، شورش و جنگ داخلی را نیز باید در همین ویژگی ها جستجو کرد. کودتا ، توسط گروهی از نظامیان به وقوع می پیوندد و مشارکت مدمی در آن وجود ندارد . رفرم ،توسط رژیم سیاسی مو جود صورت می گیرد و فاقد مبارزه خشونت بار ، مشارکت مردمی و مانند آن است . شورش ، حالت مقطعی و گاه عکس العملی داشته و بسیاری از مواقع از یک اید ئولوژی جدید جایگزین و همراهی مردمی برخوردار نیست و از کسب پیروزی ناتوان است و در نهایت جنگ داخلی ، به مبارزه مسلحا نه برای کسب قدرت میان طرف های درگیر در یک کشور گفته می شود که ممکن است ایجاد کننده آن بخش های معارض در درون دولت یا جدایی و طغیان بخشی از قدرت علیه بخش دیگر ، باشد.
پدیده انقلاب دارای قدرتمندی بسیار طولانی است و نوشته های متفاوت باقی مانده از دوران باستان ، این واقعییت را نشان می دهد . یک پژوهش علمی معاصر می گوید : در حد فاصل بین ۶۰۰ق.م تا ۱۴۶ق.م، تعداد ۸۴ انقلاب در تاریخ یونان باستان و در فاصله میان ۵۰۹ق.م تا ۴۷۶م،تعداد ۱۷۰ انقلاب و اغتشاش عمده ثبت شده در تاریخ رم باستان دیده می شود .
این پدیده به عنوان یکی از مهمترین و سر نوشت ساز ترین پدیده فرهنگی -اجتماعی، توجه بسیاری از پژوهش گران را به خود جلب کرده و این توجه منجر به پیدایش دید گاههای مختلف درباره چرایی و چگونگی وقوع آن گردیده است .
اعتبار یابی شاخصهای ارزیابی عملکرد مدیران مدارس